آموزش تخصصی آمار و مدل معادلات ساختاری(SEM)

محاسبه گر حجم نمونه برای مدل سازی معادلات ساختاری (SEM)

همانطور که بارها در کارگاه‌های آماری بیان شد، استفاده از آمار استنباطی در جهت تعمیم الگو‌های کشف شده در در نمونه آماری به جامعه آماری، یک اصل غیر قابل تغییر است. آن اصل معرف بودن نمونه و اینکه نمونه نماینده‌‌‌ای تمام نما از جامعه باشد. ام چه نمونه‌‌‌ای معرف جامعه است و چگونه می‌توان مطمئن بود که مشت نمونه خروار است؟

1. روش نمونه گیری باید احتمالی باشد ( یعنی محقق باید در نمونه گیری خود یکی از رویکرد‌های تصادفی ساده، سیستماتیک، خوشه‌‌‌ای و یا طبقه‌‌‌ای را استفاده کرده باشد)
2. واحد تحلیل در نمونه گیری بر اساس مسئله پژوهش و جامعه آماری مورد نظر مشخص شده باشد.
3. و مهمترین بخش حجم نمونه‌‌‌ای مناسب بر اساس روش‌ها و فرمول‌های آماری متناسب معین گشته باشد تا بتوان تعمیم پذیری و دقت نتایج را ادعا نمود.(مرادی و میر الماسی، 1396)

متاسفانه همانطور که در دوره‌های قبلی آماری به دانشجویان گزارش داده شد نزدیک به 98 درصد مطالعات و مستندات علمی‌در ایران در نمونه‌‌‌ای که شامل 3200 رساله و 1100 مقاله در رشته‌ها و مقاطع مختلف تحصیلات تکمیلی بررسی شده است، این ایراد فاحش یعنی استفاده از فرمولی مناسب در معیین نمودن حجم نمونه را با خود یدک می‌کشند که این امر ضربه سنگینی به اعتبار مطالعات کمی‌کشورمان زده است. در واقع دو روش استفاده از فرمول تعیین حجم نمونه کوکران و یا استفاده از جدول کرچسی و مورگان و یا نظر اساتید باعث این مشکل بسیار بزرگ و بسیار تلخ در تحقیقات کشورمان است. این فرمول‌ها تنها برای چند آزمون اولیه مقایسه میانگین مثل تی تک نمونه‌‌‌ای و یا دو نمونه مستقل یا دو نمونه وابسته آن هم بصورتی بسیار محدود قابل استفاده است و استفاده از این روش‌ها در اکثریت آزمون‌ها اعم از آزمون‌ها پارامتریک و ناپارامتریک رابطه و علی و تفاوتی کاملا نادرست و غیر منطبق با اصول علمی‌آماری و روش پژوهش است. در سه سال اخیر هم اکثر دانشجویان آکادمی‌تحلیل آماری ایران که با روش‌های مدرن تحقیق آشنا شده و مقالات خود را در ژورنال‌های معتبر دنیا به چاپ رسانیدند، جملگی یک اصلاحیه از طرف داوران به کار آن‌ها قبل از پذیرش اعمال می‌شد و این اصلاحیه چیزی نیست جز اینکه به عنوان مثال در این آزمون رگرسیون، رگرسیون لجستیک، همستگی اسپرمن، پیرسون، یو من وایت نی و …..ده‌ها ازمون دیگر نباید از این فرمول‌ها و روش‌های بسیار ضعیف و قدیمی‌استفاده می‌شده است. بنابراین در چرخش دوره‌های آکادمی‌تحلیل آماری دوره‌های دو روزه حجم نمونه با نرم افزار‌های پیشرفته قرار داده شده است تا محققین در قالب متودی علمی‌روش نمونه گیری و حجم نمونه خود را مشخص و در مقالات و رساله خود گزارش نمایند.یکی از این دوره دوره‌ی نرم افزار SAMPLE POWER بوده است که این نرم افزار با قدرت نگارش سناریو‌های مختلف برای حجم نمونه تحقیق محقق را در انتخاب بهترین سناریو برای حجم نمونه آزمون پژوهشش یاری می‌رساند. اما از آن جا که این نرم افزار تخصصی که به ظاهر ساده اما دارای نکات بسیار زیادی در تعیین حجم نمونه است تقریبا یک روز 9 ساعته از کلاس به بیان روش تحقیق متناسب برای تعیین حجم نمونه و مفاهیم این حوزه و ارتباط این مفاهیم با هم گذشت. و مفاهیمی‌چون توان آژمون، اندازه اثر، درجه بندی مقیاس‌ها، عدم ارتباط حجم نمونه به حجم جامعه، انواع خطا، تعمیم پذیری و دقت نتایج و ….به صورت تفصیلی در آن مورد ارزیابی و بحث واقع شد. این نرم افزار و نرم افزار‌های مشابه برای نزدیک به 60 آزمون آماری مختلف با حالت‌های مختلفشان تعیین حجم نمونه می‌کنند. اما یکی از آزمون‌های آماری که برای تعیین حجم نمونه در درون این نرم افزار‌ها فضایی مناسب وجود ندارد، مدل سازی معادلات ساختاری کواریانس محور است. یعنی محقق زمانی که برای آزمون فرضیات خود قصد استفاده از نرم افزار‌های ایموس ، لیزرل، MPLUS و …. دارد باید حداقل حجم نمونه خود را با یک محاسبه گر مبتنی بر فرمولی مدرن مشخص نماید. روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد که در دوره‌ها بیان شده است. مثلا روش مبتنی بر Chi square و یا RMSEA .

اما در محاسبه گر زیر محققین به سادگی می‌توانند به حداقلی از حجم نمونه برای مدل سازی معادلات ساختاری دست یابند و دیگر به اشتباه از فرمول کوکران و یا روشهای سرانگشتی مثل ضرب عدد ده در سوالات یا عدد 50 در متغیر‌ها که صرفا شرط استفاده از این نرم افزارها است و نه روش تعیین نمونه، بهره گیرند(مرادی و میر الماسی، 1396)

1. در قسمت Anticipated effect size که باید اندازه اثر مورد نظر برای آزمون مدل سازی معادلات ساختاری را وارد نمایید از قانون سه مقدار Chin در سال 1998 برای مقادیر R2 استفاده می‌کنید. سه مقدار چین شامل 0.19 و 0.33 و 0.67 است که محقق باید اندازه اثر 0.19 را جهت تشخیص آزمون برای این اندازه اثر وارد نماید.
2. در گام دوم توان آزمون Desired statistical power level یا همان عکس خطای نوع دوم را باید وارد نمود که در عرف مطالعات، بخوصوص مطالعات علوم انسانی و اجتماعی این مقدار بین 80 تا 90 درصد انتخاب می‌شود و حداقل آزمون باید توانی برابر با 80 درصد داشته باشد.
3. در قسمت سوم تعداد متغیر‌های مکنون مدل پژوهش Number of latent variables اعم از برونزا و درونزا را وارد می‌کنیم که در مثال کلاس ما 5 متغیر مکنون که هر یک تویسط آیتم‌هایی اندازه گیری می‌شد داشتیم. اما هر کس بر اساس مدل خود عمل کند و تعدا متغیر‌های مکنون خود را در آن وارد نماید.
4. در گام چهارم تعداد متغیر‌های آشکار یا همان سوالات پرسش نامه یعنی Number of observed variables را وارد نمایید که در مثال ما 28 متغیر آشکار یا مشاهده پذیر وجود دارد.
5. در نهایت هم در گام آخر میزان خطای نوع اول را جهت دستیابی به بازه اطمینان 95 یا 99 درصد را وارد نمایید یعنی بجای Probability level مقادیر 0.05 و یا 0.01 را وارد نمایید. البته بهتر است که هر دو در دو سناریو مختلف وارد شوند سپس بر اساس نوع مسئله، توان محقق، بودجه محقق و غیره یکی از حجم نمونه‌های تعیین شده انتخاب گردد. سپس آیکون Calculate زده می‌شود. عدد اول ظاهر شده حجم نمونه علمی‌شما برای تحقیق پیش رو است.

منبع: آکادمی‌تحلیل آماری ایران